معتقدم اوراق سپرده ۳۰ درصدی یا اوراقی که در اقتصاد فروخته شد در شرایط فعلی چهار پیام برای اقتصاد دارد: اول اینکه نشان داد همچنان نرخ بهره ابزار قدرتمندی برای اجرای سیاست پولی در ایران به خصوص سیاست پولی انقباضی و جمع آوری پول است به‌طوری که در عرض دو روز، ۲۸۰ همت فروخته شد و هر نوع ابزار مالی با این نوع نرخ سود بدون ریسک نشان می‌دهد که هنوز نرخ بهره در ایران ابزار قدرتمندی برای جمع‌آوری پول و اجرای سیاست پولی است.
نکته دومی که سپرده ۳۰ درصدی در اقتصاد ایران داشت و اگر ادامه پیدا کند، دارد این است که بانک مرکزی و مجموعه تیم اقتصادی تورم سال آینده را به دلایل مختلف صعودی می‌بینند و افزایش این نرخ بدون ریسک، ترس از تورم آینده است که احتمالا اقتصاد ایران بیشتر از آن چیزی که امسال دیدیم یا حداقل همین نرخ ۴۰ درصدی امسال را تجربه می‌کند بنابراین از نرخ بهره قدرتمندتری برای جمع آوری پول استفاده می‌شود.
سومین پیام این سپرده این است که همچنان بانک مرکزی مصمم به کنترل تورم از طریق سیاست پولی انقباضی است، به این معنا که همچنان تداوم سیاست‌های پولی انقباضی را در سال ۱۴۰۳ هم به نوعی خواهیم داشت.
اما پیام چهارم که شاید درد بسیاری از صاحبان کسب و کار به ویژه در بخش تولید است اینکه افزایش نرخ سود بدون ریسک به معنای این است که ما در ماه‌های آینده و سال آینده هزینه استقراض و جمع آوری پول بالاتری را خواهیم دید، به عبارت بهتر نرخ بهره ارائه تسهیلات هم احتمالا صعودی خواهد بود. نرخ بهره بدون ریسک بالاتر به معنای این است که ارائه تسهیلات، وام یا هر نوع پول در قالب سرمایه در گردش یا هزینه تأمین مالی پول به احتمال زیاد صعودی خواهد بود.
درخصوص تبعات این موضوع برای اقتصاد باید به این نکته اشاره کرد که اگر در کوتاه مدت هدف از انتشار این اوراق کنترل تورم باشد، تحقق این هدف را در کوتاه مدت برای بانک مرکزی فراهم می‌کند ولی ادامه این سیاست باوجود اخبار سیاسی منفی در ماه‌ها یا سال‌های آینده می‌تواند اثر تخریبی و تورمی شدیدتری داشته باشد، این به معنای به تأخیر انداختن اثر نقدینگی بر تورم است. هنوز رشد نقدینگی و رشد پایه پولی باوجود کاهش سرعت رشد در سطوح بالایی هستند و هنوز بالای ۳۱ درصد رشد پایه پولی داریم بنابراین این ابزار شاید در کوتاه مدت منجر به جمع آوری پول شود ولی به نظر می‌رسد در میان مدت و بلندمدت می‌تواند اثرات تورمی بزرگتری داشته باشد.
اگر این عدد جمع آوری شده و این شبه پول تبدیل به یک پول سیال و نقدشونده و قابل خرید یعنی پول داغ شود، می‌تواند اثرات تورمی را در آینده به ارمغان آورد. موضوعی که فعلا برای کنترل تورم به صورت بنیادین مطرح است، کاهش سرعت گردش پول حداقل به سطوح زیر ۲۰ درصد است تا بتواند تاحدودی کنترل ساختاری تورم را داشته باشد. مضاف بر اینکه در اقتصاد ایران تورم به پدیده مزمن تبدیل شده و این نوع نرخ بهره اگر همچنان اخبار سیاسی منفی و خروج سرمایه به دنبال خود داشته باشد، عملا این سیاست در میان مدت بی اثر خواهد شد. انتشار این اوراق در بازار سرمایه هم بی اثر نخواهد بود و تبعاتی برای بازار خواهد داشت. اثر انتشار اوراق سپرده ۳۰ درصدی این است که منجر به خروج پول از این بازار می‌شود. البته اعتقاد ندارم مسبب اصلی و قطعی خروج پول، اوراق ۳۰ درصد است اما یکی از عواملی که به عنوان رقیب برای بازار سرمایه و بقیه بازارهای حوزه سرمایه‌گذاری مطرح است قطعا نرخ سود بدون ریسک بوده که اگر افزایش پیدا کند می‌تواند منجر به فریز شدن پول، عدم ورود پول به بازار یا حتی خروج به صورت آن چیزی که در چند هفته گذشته می‌بینیم، شود بنابراین تا زمانی که این حجم از فروش اوراق که در لایحه بودجه سال آینده هم زیاد دیده شده است (بیش از ۲۵۰ همت) و در عین حال این سیاست‌های انقباضی در قالب افزایش نرخ سود بدون ریسک وجود داشته باشد، انتظار ورود بالای پول به بازار سرمایه از منظر بازار سهام را ندارم.
- علی صادقین - اقتصاددان
- شماره ۵۳۳ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما